Khi nói về những chiếc xe thân thiện với môi trường, người ta thường tập trung vào hiệu suất nhiên liệu hoặc việc chuyển sang xe điện. Nhưng vòng đời của một chiếc xe không bắt đầu ở trạm xăng hay trạm sạc.

Nó bắt đầu trong các nhà máy, nơi hàng nghìn linh kiện được khai thác, chế tạo và lắp ráp. Và giai đoạn ấy—quá trình sản xuất—thường bị bỏ qua, dù nó để lại dấu chân môi trường vô cùng lớn.

Nếu bạn thực sự quan tâm đến tính bền vững, thì đây mới là phần của câu chuyện cần được chú ý nhất.

Chi Phí Ẩn Sau Việc Sản Xuất Ô Tô

Hầu hết mọi người đều ngạc nhiên khi biết rằng việc sản xuất ô tô tiêu tốn tài nguyên đến mức nào. Không chỉ đơn giản là lắp ráp linh kiện mà còn là quá trình để những linh kiện ấy ra đời. Từ thép, nhôm cho đến cao su và nhựa, quy trình đòi hỏi khai thác khối lượng lớn nguyên liệu thô, chuỗi cung ứng toàn cầu kéo dài và các công đoạn tiêu thụ năng lượng cao.

1. Khí thải carbon:

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, sản xuất một chiếc xe động cơ đốt trong cỡ trung tạo ra khoảng 6 đến 10 tấn CO₂—trước khi nó lăn bánh. Với xe điện, con số này còn có thể cao hơn do quá trình sản xuất pin.

2. Nước và năng lượng tiêu thụ:

Cần hơn 39.000 gallon nước để sản xuất một chiếc xe, bao gồm từ tinh luyện kim loại đến sơn phủ. Con số này đủ để lấp đầy một bể bơi tiêu chuẩn. Còn năng lượng? Chỉ riêng sản xuất thép đã là một trong những ngành phát thải carbon nhiều nhất thế giới.

3. Chất thải và sản phẩm phụ:

Ngoài khí thải, các nhà máy ô tô còn tạo ra phế liệu kim loại, hóa chất thải và dư lượng nhựa. Một phần có thể tái chế, nhưng nhiều vẫn bị chôn lấp hoặc trở thành chất thải nguy hại.

Tại Sao Xe Điện Không Phải Lối Tắt Xanh

Xe điện thường được ca ngợi như giải pháp toàn diện cho môi trường. Dù chúng phát thải ít hơn khi lưu thông, nhưng câu chuyện sản xuất lại phức tạp hơn nhiều.

1. Khai thác để sản xuất pin:

Pin EV phụ thuộc vào các khoáng sản như lithium, cobalt và nickel. Quá trình khai thác và tinh luyện chúng tiêu tốn nhiều năng lượng và tạo ra chất thải độc hại.

2. Dấu chân vận chuyển:

Nhiều linh kiện EV được lấy từ khắp nơi trên thế giới. Ví dụ, lithium có thể được khai thác ở Nam Mỹ, tinh chế ở Úc, rồi lắp ráp thành pin tại châu Âu—mỗi chặng đều kéo theo vận tải đường dài và phát thải thêm.

3. Thách thức tái chế:

Dù nhiều công ty đã phát triển hệ thống tái chế pin, phần lớn EV trên thế giới vẫn còn trong giai đoạn sử dụng, và hạ tầng tái chế quy mô lớn chưa thực sự hoàn thiện.

Vì vậy, dù EV mang lại lợi ích lâu dài khi sử dụng, quá trình sản xuất có thể còn “bẩn” hơn cả xe xăng nếu nhà sản xuất không lựa chọn giải pháp bền vững.

Ngành Công Nghiệp Đang Làm Gì Đúng

Ngành ô tô hiểu rõ rằng mình cần thay đổi. Và trong những năm gần đây, nhiều hãng đã có những bước tiến thực sự.

1. Dùng vật liệu tái chế:

Chẳng hạn, BMW i3 sử dụng nhựa tái chế, sợi tự nhiên và nhôm tái chế trong khung xe và nội thất. Ford đã đưa vải denim tái chế và thậm chí cả mút từ đậu nành vào ghế ngồi.

2. Năng lượng tái tạo trong nhà máy:

Một số nhà máy đã chuyển sang điện mặt trời, gió hoặc thủy điện. Nhà máy Zwickau của Volkswagen ở Đức, nơi sản xuất EV, vận hành 100% bằng năng lượng tái tạo, giúp cắt giảm hàng trăm nghìn tấn CO₂ mỗi năm.

3. Sản xuất khép kín:

Hệ thống này đảm bảo các vật liệu như nhôm và thép được tái chế và tái sử dụng ngay trong quy trình sản xuất. Điều này không chỉ tiết kiệm tài nguyên mà còn giảm chi phí và khí thải.

4. Nghiên cứu tái chế pin:

Các công ty như Redwood Materials (do một cựu lãnh đạo Tesla sáng lập) đang xây dựng hệ thống tái chế pin quy mô lớn để thu hồi lithium, nickel và cobalt—giảm nhu cầu khai thác mới.

Người Tiêu Dùng Có Thể Làm Gì?

Nếu bạn không điều hành nhà máy ô tô, liệu bạn vẫn tạo được khác biệt? Câu trả lời là: có.

1. Xem xét toàn bộ vòng đời:

Đừng chỉ nhìn vào khí thải từ ống xả. Hãy nghĩ đến cách chiếc xe được sản xuất và bạn định sử dụng nó trong bao lâu. Ở nhiều trường hợp, giữ lại chiếc xe hiện tại lâu hơn nếu nó vẫn còn tốt có thể bền vững hơn là thay mới nhanh chóng, kể cả bằng EV.

2. Hỗ trợ những thương hiệu minh bạch:

Một số hãng xe công bố báo cáo chi tiết về tác động môi trường và dữ liệu phát thải. Chọn những thương hiệu minh bạch và chủ động giảm khí thải trong sản xuất là cách gửi đi thông điệp mạnh mẽ đến toàn ngành.

3. Hỏi về vật liệu tái chế:

Khi mua xe mới, hãy hỏi liệu trong xe có sử dụng thép, nhôm hoặc nhựa tái chế không. Dù là bước nhỏ, nhưng nhu cầu từ người tiêu dùng luôn là động lực lớn.

Suy Ngẫm Cuối: Liệu Sản Xuất Xanh Có Thể Trở Thành Chuẩn Mực?

Rõ ràng ngành sản xuất ô tô còn một chặng đường dài mới đạt đến bền vững thực sự. Nhưng thay đổi đang diễn ra—không chỉ như chiêu bài tiếp thị. Khi áp lực từ người tiêu dùng có ý thức, chính phủ và các quy định ngày càng lớn, các công ty đang đầu tư vào cách sản xuất sạch hơn, thông minh hơn.

Dẫu vậy, con đường phía trước sẽ không hề bằng phẳng. Sản xuất sạch đòi hỏi phải tư duy lại toàn bộ quy trình—từ khai thác và vận chuyển đến thiết kế nhà máy và tái chế. Nhưng nếu đủ người quan tâm, yêu cầu và hành động, sản xuất ô tô bền vững sẽ không chỉ là khả thi mà sẽ trở thành điều tất yếu.

Giờ đến lượt bạn: lần tới khi cân nhắc mua xe, bạn có sẵn sàng hỏi về cách nó được sản xuất không? Yếu tố nào quan trọng nhất với bạn—mức tiêu hao nhiên liệu, vật liệu sử dụng, hay tác động từ khâu sản xuất?