Có lẽ bạn ít khi nghĩ đến điều gì sẽ xảy ra với pin xe điện sau khi nó ngừng cung cấp năng lượng cho chiếc xe. Nhưng đây mới là điều bất ngờ: “kết thúc vòng đời” của pin trong một chiếc xe thực ra chưa phải là dấu chấm hết.

Trên thực tế, ngay cả khi bộ pin lithium-ion đã mất khoảng 20% dung lượng ban đầu, nó vẫn còn có thể đảm nhiệm những vai trò hữu ích — nếu chúng ta biết cách tái chế và tái sử dụng hợp lý.

Hiện nay, tái chế pin và ứng dụng “vòng đời thứ hai” đang trở thành một trong những chủ đề quan trọng bậc nhất của thế giới xe điện. Chúng không chỉ gắn liền với tính bền vững mà còn có thể định hình lại toàn bộ kinh tế học của xe điện và hệ thống lưu trữ năng lượng.

Vì sao tái chế quan trọng hơn bạn nghĩ

Một viên pin EV hiện đại không đơn giản chỉ là một cục pin AA khổng lồ mà đó là một khối kỹ thuật tinh vi chứa những kim loại quý như lithium, nickel, cobalt và mangan. Theo báo cáo năm 2023 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế, nhu cầu đối với những vật liệu này có thể tăng gấp ba lần vào năm 2040 nếu tỷ lệ tái chế không được cải thiện.

Khi pin hết vòng đời vận hành trong xe, chúng đặt ra hai thách thức:

1. Môi trường

– Chất thải pin chưa qua xử lý có thể rò rỉ hóa chất độc hại.

2. Kinh tế

– Khai thác nguyên liệu mới tốn kém, tiêu tốn nhiều năng lượng và dễ bị tác động bởi biến động thị trường.

Tái chế có thể giải quyết cả hai, nhưng chỉ hiệu quả nếu tỷ lệ thu hồi kim loại đủ cao để mang lại giá trị kinh tế.

Từ chiếc xe cũ đến mục đích mới: Ứng dụng vòng đời thứ hai

Điều thú vị nằm ở chỗ: chỉ vì pin không còn đáp ứng được nhu cầu khắt khe của xe điện, không có nghĩa là nó vô dụng.

• Lưu trữ năng lượng cho gia đình:

Pin EV đã nghỉ hưu có thể lưu trữ điện mặt trời để sử dụng tại nhà, giúp giảm chi phí điện và cung cấp nguồn dự phòng khi mất điện.

• Ổn định lưới điện:

Các công ty tiện ích đang thử nghiệm hệ thống lưu trữ quy mô lớn từ pin EV cũ để cân bằng cung – cầu, đặc biệt trong giờ cao điểm.

• Cung cấp điện vùng xa:

Ở những khu vực nông thôn hoặc ngoài lưới điện, pin vòng đời thứ hai có thể thay thế máy phát điện chạy dầu, mang đến nguồn năng lượng sạch và êm ái hơn.

Một nghiên cứu năm 2022 của Bộ Năng lượng Hoa Kỳ cho thấy pin vòng đời thứ hai có thể giữ lại 70–80% dung lượng ban đầu, và thường kéo dài thêm 7–10 năm trong những vai trò ít khắt khe hơn này.

Những rào cản kỹ thuật

Tái chế và tái sử dụng pin EV không hề đơn giản như đưa chúng vào một chiếc máy nghiền. Các kỹ sư phải đối mặt với nhiều thách thức lớn:

1. Tháo dỡ phức tạp

– Pin EV của các hãng xe được thiết kế khác nhau, khiến việc tự động hóa quá trình tháo dỡ trở nên khó khăn.

2. Lo ngại an toàn

– Những cell pin hỏng có thể quá nóng hoặc bốc cháy nếu xử lý sai cách, đòi hỏi cơ sở chuyên dụng.

3. Độ tinh khiết của kim loại thu hồi

– Kim loại càng tinh khiết, việc tái sử dụng trong pin mới càng dễ dàng. Các quy trình hiện tại như thủy luyện (hydrometallurgy) hay tái chế trực tiếp đang tiến bộ, nhưng vẫn chưa hoàn hảo.

Vì sao điều này có thể định hình lại giá cả xe điện

Hãy nghĩ thế này: nếu các hãng xe có thể thu hồi phần lớn kim loại quý trong pin cũ, họ sẽ giảm được sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nguyên liệu đắt đỏ.

Điều đó có thể:

1. Hạ giá thành sản xuất pin EV mới.

2. Giảm tác động môi trường từ khai thác mỏ.

3. Ổn định giá pin trước biến động thị trường cobalt và lithium.

Đây không chỉ là lý thuyết — một số nhà sản xuất lớn đã vận hành các chương trình “vòng khép kín”, nơi nguyên liệu từ pin cũ được đưa trực tiếp vào sản xuất pin mới.

Con đường phía trước

Trong thập kỷ tới, số lượng pin EV “nghỉ hưu” sẽ tăng mạnh. Những công ty nào hoàn thiện được cả tái chế hiệu suất cao lẫn triển khai ứng dụng vòng đời thứ hai ở quy mô lớn sẽ dẫn dắt toàn ngành.

Đối với người dùng, điều này có thể đồng nghĩa với:

• Pin thay thế rẻ hơn.

• Giải pháp lưu trữ năng lượng tại nhà tốt hơn.

• Một chuỗi cung ứng năng lượng sạch hơn.

Lần tới khi bạn thấy một chiếc EV lướt đi êm ái trên đường, hãy nghĩ đến điều này: một ngày nào đó, bộ pin của nó có thể giữ cho ngôi nhà ai đó sáng đèn trong cơn bão, hoặc cung cấp năng lượng mặt trời cho cả một ngôi trường.

Nếu pin xe của bạn có thể “sống lần hai” sau khi bạn không còn dùng nữa, bạn muốn nó tiếp tục chạy trong một chiếc xe khác, hay trở thành hệ thống năng lượng cho ngôi nhà của bạn?