Khi xem phim, chúng ta thường tập trung vào diễn viên và câu chuyện, nhưng bạn đã bao giờ nghĩ rằng chính chiếc máy quay cũng đang kể chuyện chưa?

Quay phim (cinematography) là nghệ thuật ghi lại hình ảnh trên phim — định hình những gì ta nhìn thấy và cảm nhận. Đặc biệt, các bộ phim kinh điển đã phô diễn những kỹ thuật quay sáng tạo vẫn còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến điện ảnh hiện đại.

Hôm nay, hãy cùng khám phá một số kỹ thuật quay phim chủ đạo và những lựa chọn nghệ thuật đằng sau chúng, thứ đã khiến nhiều bộ phim trở nên bất hủ.

Ánh Sáng: Vẽ Bằng Bóng Tối và Ánh Sáng

Một trong những công cụ mạnh mẽ nhất mà nhà quay phim sử dụng chính là ánh sáng. Trong những bộ phim kinh điển như Bố già (1972), sự tương phản mạnh mẽ giữa sáng và tối tạo nên bầu không khí và khắc họa cảm xúc nhân vật. Kỹ thuật này, gọi là chiaroscuro, giúp khán giả cảm nhận rõ sự căng thẳng và bí ẩn.

Ánh sáng mềm mại có thể gợi sự lãng mạn hoặc hoài niệm, trong khi ánh sáng gắt lại gợi sự nguy hiểm hay xung đột. Ánh sáng giống như việc “vẽ” bằng tia sáng, âm thầm dẫn dắt sự chú ý và cảm xúc của ta mà không cần một lời thoại nào.

Chuyển Động Máy Quay: Dẫn Dắt Ánh Nhìn và Cảm Xúc

Chuyển động máy quay là một cách khác để nhà làm phim truyền tải thông điệp. Cảnh quay tracking (máy quay di chuyển mượt mà theo nhân vật) khiến ta như được cuốn vào khung cảnh, tạo cảm giác gần gũi. Ví dụ nổi tiếng là cảnh “walking dolly” trong phim của Spike Lee, cho phép ta theo sát nhân vật và cảm nhận trọn vẹn năng lượng của họ.

Ngược lại, máy quay cầm tay lại mang đến sự chân thực và căng thẳng, như trong Tài xế taxi (1976). Cách máy quay chuyển động ảnh hưởng trực tiếp đến cách ta kết nối cảm xúc với câu chuyện.

Bố Cục: Đóng Khung Câu Chuyện

Cách một khung hình được dàn dựng tiết lộ rất nhiều điều. Các phim kinh điển thường áp dụng “quy tắc một phần ba” để cân bằng hình ảnh, hoặc dùng sự đối xứng để tạo cảm giác hài hòa hay căng thẳng. Đạo diễn khéo léo sắp đặt nhân vật và vật thể nhằm thể hiện mối quan hệ hay thế đối trọng quyền lực.

Trong Vertigo (1958) của Hitchcock, những khung hình chặt chẽ cùng chuyển động xoáy tròn của máy quay phản chiếu nỗi ám ảnh chóng mặt của nhân vật chính. Bố cục chính là hình thức kể chuyện trong im lặng, giúp ta hiểu nhân vật và chủ đề qua trực quan hình ảnh.

Kỹ Thuật Đột Phá: Dolly Zoom và Hơn Thế Nữa

Một số bộ phim kinh điển đã khai sinh ra những kỹ thuật mang tính đột phá thay đổi cả ngành điện ảnh. Dolly zoom, nổi tiếng trong Vertigo, kết hợp zoom in với việc di chuyển máy quay lùi ra sau, tạo hiệu ứng choáng váng phản ánh sự căng thẳng tâm lý.

Kỹ thuật phơi sáng kép (double exposure), xuất hiện từ sớm trong Anh em nhà Corsi (1898), cho phép tạo hiệu ứng “bóng ma” bằng cách chồng các lớp phim. Những sáng tạo này chứng minh các nhà quay phim không ngừng tìm ra cách mới để biểu đạt ý tưởng và cảm xúc.

Màu Sắc và Chất Liệu: Tăng Cường Bầu Không Khí

Dù nhiều tác phẩm kinh điển là phim đen trắng, thì phim màu lại tận dụng bảng màu một cách có chủ đích. Trong Bản danh sách của Schindler (1993), màu đen trắng chiếm chủ đạo, nhưng hình ảnh chiếc áo khoác đỏ lại được làm nổi bật, trở thành biểu tượng cho sự ngây thơ và mất mát.

Chất liệu hình ảnh, như hạt phim (film grain) hay hiệu ứng làm mờ, cũng góp phần tạo nên bầu không khí và cảm giác hoài niệm. Những lựa chọn thị giác này làm sâu sắc thêm trải nghiệm cảm xúc và đưa ta chìm đắm trong thế giới phim.

Tại Sao Quay Phim Vẫn Quan Trọng Với Chúng Ta

Chúng ta đã thấy ánh sáng, chuyển động, bố cục và những kỹ thuật sáng tạo kết hợp với nhau như thế nào để tạo nên nghệ thuật quay phim. Những lựa chọn này định hình cách ta cảm nhận và thấu hiểu câu chuyện.

Ngay cả khi ta không nhận thức rõ, bộ não vẫn phản ứng với những dấu hiệu thị giác ấy. Nghệ thuật quay phim kinh điển đã đặt nền móng cho điện ảnh ngày nay, và khi hiểu được nó, ta càng thêm trân trọng sức mạnh của điện ảnh.

Hãy Cùng Nói Về Những Khung Hình Bạn Yêu Thích

Chúng ta vừa khám phá nghệ thuật phía sau ống kính trong những bộ phim kinh điển. Vậy còn bạn? Cảnh phim hoặc góc quay nào đã in sâu trong tâm trí bạn? Bạn nghĩ quay phim ảnh hưởng thế nào đến trải nghiệm điện ảnh của mình? Hãy chia sẻ cảm nhận và ví dụ yêu thích của bạn nhé!