Xe điện (EVs) đã trở nên vô cùng phổ biến như một lựa chọn “xanh” thay thế cho ô tô chạy xăng truyền thống. Nhiều người coi xe điện là chìa khóa để giảm ô nhiễm không khí và chống biến đổi khí hậu.

Nhưng liệu tác động môi trường của xe điện có thực sự tích cực như vẻ bề ngoài? Để hiểu trọn vẹn, chúng ta cần nhìn xa hơn khí thải từ ống xả, mà xem xét toàn bộ vòng đời của những chiếc xe này.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá cả lợi ích lẫn thách thức môi trường của xe điện, từ đó có cái nhìn rõ ràng hơn về cách chúng ảnh hưởng đến hành tinh của chúng ta.

Không khí thải từ ống xả: Lợi thế rõ ràng

Một trong những lợi ích môi trường dễ nhận thấy nhất của xe điện chính là việc không tạo ra khí thải từ ống xả. Khác với động cơ đốt trong, xe điện không thải trực tiếp khí carbon dioxide (CO₂), nitrogen oxides (NOx), hay bụi mịn khi vận hành. Điều này đặc biệt hấp dẫn ở các thành phố, nơi ô nhiễm không khí là mối nguy hại nghiêm trọng cho sức khỏe. Chuyển sang xe điện có thể giảm đáng kể khói mù và cải thiện chất lượng không khí, mang lại lợi ích cho hàng triệu người trên toàn thế giới. Chính lợi thế này đã khiến nhiều chính phủ khuyến khích người dân sử dụng xe điện thông qua trợ cấp và các quy định khí thải nghiêm ngặt hơn.

Nguồn điện quan trọng: Điện “xanh” đến đâu?

Mức độ thân thiện với môi trường của xe điện phụ thuộc nhiều vào nguồn điện mà nó sử dụng. Việc sạc xe bằng điện từ nhà máy nhiệt điện than sẽ tạo ra lượng khí thải cao hơn nhiều so với khi sử dụng nguồn năng lượng tái tạo như gió, mặt trời hay thủy điện. Những quốc gia có hệ thống điện sạch hơn sẽ ghi nhận mức giảm phát thải khí nhà kính rõ rệt hơn khi áp dụng xe điện. Ví dụ, tại Na Uy — nơi phần lớn điện năng đến từ thủy điện — xe điện góp phần giảm phát thải carbon rất mạnh mẽ so với các quốc gia vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch.

Sản xuất pin: Một quá trình tiêu tốn tài nguyên

Một thách thức môi trường lớn của xe điện nằm ở pin, chủ yếu là pin lithium-ion. Quá trình sản xuất pin đòi hỏi khai thác các kim loại như lithium, cobalt và nickel. Hoạt động khai thác này có thể gây hủy hoại môi trường sống, ô nhiễm nguồn nước và tiêu thụ nhiều năng lượng. Hơn nữa, việc sản xuất pin thải ra lượng carbon dioxide đáng kể ngay cả trước khi chiếc xe lăn bánh đầu tiên. Các nghiên cứu ước tính rằng khí thải từ sản xuất pin có thể làm giảm bớt lợi ích môi trường trong giai đoạn sử dụng, đặc biệt tại những khu vực mà điện năng vẫn dựa nhiều vào nhiên liệu hóa thạch.

Tái chế pin và ứng dụng “vòng đời thứ hai”

May mắn thay, những tiến bộ trong công nghệ tái chế pin đang cải thiện tính bền vững của xe điện. Tái chế giúp thu hồi các kim loại quý, giảm nhu cầu khai thác mới và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường. Ngoài ra, pin xe điện đã qua sử dụng có thể được tái sử dụng cho các hệ thống lưu trữ năng lượng trong gia đình hoặc lưới điện, kéo dài vòng đời và giảm lãng phí. Những ứng dụng “vòng đời thứ hai” này mang lại giá trị bổ sung và tính bền vững cao hơn cho hệ sinh thái xe điện.

Phát thải vòng đời: So sánh xe điện và xe xăng

Khi xét đến toàn bộ vòng đời — từ sản xuất, sử dụng cho đến thải bỏ — xe điện nhìn chung có dấu chân carbon nhỏ hơn so với ô tô truyền thống. Nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy xe điện có thể giảm 30–70% lượng phát thải trong suốt vòng đời, tùy thuộc vào cơ cấu năng lượng được sử dụng để sạc. Khi năng lượng tái tạo ngày càng được áp dụng rộng rãi và công nghệ pin tiếp tục cải tiến, khoảng cách về phát thải vòng đời giữa xe điện và xe xăng sẽ còn nới rộng, ngày càng nghiêng về phía xe điện.

Những yếu tố môi trường khác

Xe điện cũng góp phần giảm ô nhiễm tiếng ồn, cải thiện chất lượng sống ở đô thị. Hơn nữa, chúng có ít bộ phận chuyển động hơn, nhờ vậy giảm nhu cầu về dầu bôi trơn và phụ tùng thay thế, hạn chế tác động môi trường trong quá trình bảo dưỡng. Tuy nhiên, vẫn còn lo ngại về chi phí môi trường trong việc xử lý pin và linh kiện điện tử khi thải bỏ. Các chương trình tái chế có trách nhiệm và tiêu chuẩn ngành là yếu tố then chốt để giải quyết những vấn đề này một cách bền vững.