Chúng ta đều đã chứng kiến sự trỗi dậy của xe điện (EV). Từ những mẫu xe bóng bẩy đến các dòng xe gia đình thân thiện, chúng dường như là giải pháp hoàn hảo cho biến đổi khí hậu.

Không tiếng ồn động cơ, không khói xả, không phải ghé trạm xăng—nghe như một giấc mơ, đúng không? Nhưng trước khi vội vàng “lên thuyền” xe điện, hãy tự hỏi: Liệu chúng có thực sự thân thiện với môi trường như chúng ta vẫn nghĩ?

Khí thải từ ống xả chỉ là khởi đầu

Đúng là xe điện không tạo ra khí thải khi vận hành. Điều đó đồng nghĩa chúng không thải ra các loại khí độc hại như carbon dioxide (CO₂) hay nitrogen oxides vào không khí. Ở những thành phố đông đúc xe cộ, điều này tạo nên sự khác biệt rõ rệt về chất lượng không khí. Nhưng câu chuyện về khí thải không chỉ dừng lại ở đó. Chúng ta còn phải tính đến quá trình sản xuất chiếc xe—đặc biệt là pin.

Chi phí ẩn của việc sản xuất pin

Pin là “trái tim” của mỗi chiếc xe điện, và để sản xuất nó cần rất nhiều năng lượng cùng nguyên liệu thô. Việc khai thác lithium, cobalt và nickel không chỉ tiêu tốn lượng nước và điện khổng lồ, mà còn thường diễn ra tại những quốc gia có quy định bảo vệ môi trường lỏng lẻo. Các hoạt động khai thác này có thể phá hủy hệ sinh thái địa phương và gây ô nhiễm nguồn nước xung quanh. So với xe xăng thông thường, xe điện có thể tạo ra nhiều khí nhà kính hơn trong giai đoạn sản xuất—chủ yếu do khâu chế tạo pin.

Nơi bạn sạc pin cũng quan trọng

Một điều nhiều người quên mất: xe điện vẫn cần điện để chạy, và không phải nguồn điện nào cũng sạch. Nếu bạn sạc xe ở khu vực mà điện được tạo ra từ than đá hoặc khí đốt, lượng khí thải CO₂ của chiếc xe có thể chẳng khác nhiều so với một chiếc xe xăng tiết kiệm nhiên liệu. Ngược lại, nếu điện đến từ năng lượng tái tạo như mặt trời hoặc gió, xe điện sẽ trở thành lựa chọn “xanh” hơn nhiều. Nói ngắn gọn, nơi và cách bạn sạc pin có ý nghĩa rất lớn.

Điều gì xảy ra khi pin “chết”?

Pin xe điện không tồn tại mãi mãi. Đa số có tuổi thọ từ 8 đến 12 năm. Sau thời gian đó, chúng cần được thay thế. Đáng tiếc là thế giới vẫn chưa thực sự sẵn sàng cho việc tái chế pin xe điện trên quy mô lớn. Hiện tại, nhiều pin cũ bị lưu kho hoặc xử lý không an toàn. Các hệ thống tái chế đang dần được cải thiện, nhưng tiến độ còn chậm. Nếu xử lý pin không đúng cách, chúng ta có thể phải đối mặt với một làn sóng vấn đề môi trường mới trong tương lai gần.

Bức tranh lớn hơn: Hành vi và hạ tầng

Ngay cả chiếc xe “xanh” nhất cũng góp phần gây ùn tắc, chiếm chỗ đỗ và làm hư hại đường sá. Xe điện có thể ít gây ô nhiễm hơn, nhưng việc xây thêm đường và bãi đỗ xe cũng tác động xấu tới môi trường. Vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, thay vì chỉ tập trung chuyển sang xe điện, chúng ta nên đi ít hơn, sử dụng xe đạp, cải thiện giao thông công cộng và đi bộ nhiều hơn khi có thể. Vấn đề không chỉ nằm ở việc xe chạy bằng gì mà là cách chúng ta di chuyển.

Vậy… Xe điện có phải là lời giải “xanh”?

Câu trả lời ngắn gọn: Xe điện có thể thân thiện với môi trường, nhưng không hoàn hảo. Chúng giúp giảm khí thải từ ống xả và có tiềm năng lớn—đặc biệt khi được cung cấp năng lượng sạch và có hệ thống tái chế tốt hơn. Nhưng chúng không phải là “cây đũa thần” giải quyết mọi vấn đề. Một tương lai thực sự bền vững còn phụ thuộc vào việc giảm số lượng xe nói chung, di chuyển thông minh hơn và xây dựng những thành phố hỗ trợ giao thông sạch, dùng chung.

Bạn nghĩ sao—xe điện có nằm trong tương lai của bạn không, hay chúng ta đang bỏ sót một bức tranh lớn hơn? Hãy bắt đầu cuộc trò chuyện này. Càng hiểu rõ, chúng ta càng có thể đưa ra những lựa chọn tốt hơn—cho Trái Đất và cho chính mình.