Cá mập là loài sinh vật kỳ thú, và vẫn còn rất nhiều điều chúng ta chưa hiểu hết về chúng. Một trong những câu hỏi thú vị nhất là: cá mập có ngủ không? Hay cụ thể hơn, chúng có ngủ khi bơi không? Nếu bạn từng thắc mắc về điều này, bạn không phải là người duy nhất.

Chúng ta biết rằng nhiều loài động vật, chẳng hạn như con người, cần được nghỉ ngơi, nhưng cá mập lại đặc biệt ở chỗ chúng liên tục di chuyển. Vậy, chúng nghỉ ngơi như thế nào, và liệu bơi lội có ảnh hưởng đến chu kỳ ngủ của chúng không?

Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào khoa học về giấc ngủ của cá mập, khám phá cách những sinh vật đáng kinh ngạc này có thể nghỉ ngơi trong khi vẫn là những thợ săn năng động và hiệu quả như chúng ta vẫn biết.

Cá mập: Luôn chuyển động

Không giống như hầu hết các loài cá khác, cá mập không có bong bóng bơi, là những túi chứa đầy không khí giúp các loài cá khác nổi trên mặt nước. Điều này có nghĩa là cá mập phải liên tục bơi để tránh bị chìm. Dù bơi qua những khoảng cách đại dương mênh mông hay săn mồi, cá mập thường xuyên chuyển động.

Đối với nhiều người trong chúng ta, thật khó để tưởng tượng việc liên tục chuyển động mà không bao giờ dừng lại để nghỉ ngơi. Nhưng cá mập được cấu tạo để xử lý điều này. Chúng có những cấu trúc đặc biệt trong cơ thể cho phép chúng bơi liên tục, ngay cả khi cần nghỉ ngơi.

Cá mập cũng cần ngủ

Đúng vậy, cá mập cũng cần ngủ như bất kỳ loài động vật nào khác. Mặc dù chúng có thể không ngủ giống như chúng ta, nhưng nghỉ ngơi là rất quan trọng đối với sức khỏe và sự khỏe mạnh của chúng. Cá mập, giống như tất cả các sinh vật sống khác, đều trải qua những giai đoạn không hoạt động và bảo tồn năng lượng. Tuy nhiên, giấc ngủ của chúng khá khác so với chúng ta về cách thức và thời điểm xảy ra.

Thay vì có chu kỳ ngủ đều đặn như con người, cá mập trải qua giai đoạn nghỉ ngơi nhiều hơn, trong đó chúng giảm hoạt động và cho phép cơ thể nạp lại năng lượng. Sự khác biệt nằm ở chỗ cá mập không bước vào giai đoạn ngủ sâu như chúng ta. Thay vào đó, chúng nghỉ ngơi nhẹ, thường với một bán cầu não hoạt động trong khi bán cầu não còn lại nghỉ ngơi.

Cá mập nghỉ ngơi như thế nào khi bơi?

Một trong những khía cạnh thú vị nhất của hành vi cá mập là chúng thường tiếp tục bơi ngay cả khi "ngủ". Trên thực tế, nhiều loài cá mập được biết là có trạng thái "ngủ sóng chậm đơn bán cầu". Điều này có nghĩa là một bên não của chúng tỉnh táo và cảnh giác, trong khi bên còn lại đang nghỉ ngơi.

Sự thích nghi này rất cần thiết cho sự sinh tồn của chúng. Cá mập sống trong môi trường đòi hỏi sự tỉnh táo liên tục, và nếu chúng ngừng di chuyển hoàn toàn, chúng có thể bị mắc kẹt hoặc dễ bị động vật săn mồi tấn công. Vì vậy, bằng cách giữ một nửa não hoạt động trong khi nửa não còn lại nghỉ ngơi, chúng có thể tiếp tục bơi, tìm kiếm thức ăn và tránh nguy hiểm.

Thói quen ngủ của cá mập: Vấn đề loài

Không phải tất cả cá mập đều ngủ theo cùng một cách. Có hơn 500 loài cá mập, và kiểu ngủ của chúng khác nhau tùy thuộc vào loài và môi trường sống. Một số loài cá mập, như cá mập trắng lớn, được biết là "ngủ" khi bơi, nhưng những loài khác, chẳng hạn như cá mập y tá, có thể nghỉ ngơi dưới đáy biển. Ví dụ, cá mập y tá có khả năng sử dụng lỗ thở (những lỗ nhỏ phía sau mắt) để hút nước vào mang trong khi chúng vẫn đứng yên.

Các loài khác, như cá mập đầu búa, có thể nghỉ ngơi ở một số địa điểm nhất định như hang động hoặc dưới gờ đá. Trong khi nghỉ ngơi, chúng vẫn duy trì ý thức để tránh các mối đe dọa. Những hành vi ngủ đa dạng này cho thấy sự đa dạng của các loài cá mập và môi trường sống ảnh hưởng đến giấc ngủ của chúng như thế nào.

Cá mập nghỉ ngơi như thế nào khi không có chu kỳ ngủ?

Mô hình giấc ngủ của cá mập có thể không tuân theo cùng một chu kỳ dự đoán như con người hoặc các loài động vật khác, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng không được nghỉ ngơi cần thiết. Cá mập thực hiện cái gọi là "bơi nghỉ ngơi". Thuật ngữ này mô tả hành động bơi chậm hơn nhưng vẫn duy trì đủ chuyển động để nước chảy qua mang.

Trong trạng thái bán nghỉ ngơi này, cá mập tiếp tục di chuyển, nhưng với tốc độ thư giãn. Điều này cho phép chúng duy trì mức năng lượng mà không cần phải dừng lại hoàn toàn. Khả năng bơi liên tục tự nhiên mang lại cho chúng một lợi thế, vì chúng không cần phải tìm một nơi an toàn để nghỉ ngơi như các loài động vật khác.

Khoa học đằng sau giấc ngủ của cá mập

Nghiên cứu về giấc ngủ của cá mập vẫn còn ở giai đoạn đầu, nhưng các nhà khoa học đã tìm hiểu được rất nhiều về cách loài vật này nghỉ ngơi. Các nghiên cứu sử dụng điện não đồ (EEG) đã chỉ ra rằng cá mập có giấc ngủ sóng chậm, một dạng giấc ngủ nhẹ hơn. Hình thức nghỉ ngơi này giúp cá mập luôn tỉnh táo với môi trường xung quanh, ngay cả khi một phần não của chúng đang nghỉ ngơi.

Việc cá mập có thể ngủ khi bơi cũng làm nổi bật khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của loài sinh vật này. Chúng đã tiến hóa để sinh tồn trong những môi trường khắc nghiệt, đòi hỏi phải di chuyển liên tục, và kiểu ngủ độc đáo của chúng là minh chứng cho kỹ năng sinh tồn của chúng.

Kết luận: Cá mập có thực sự ngủ không?

Vậy, cá mập có ngủ khi bơi không? Câu trả lời là có, nhưng đó không hoàn toàn là kiểu ngủ mà chúng ta thường nghĩ. Cá mập ngủ trong trạng thái nghỉ ngơi nhẹ nhàng, nửa tỉnh nửa mê, cho phép chúng tiếp tục bơi và duy trì nhận thức về môi trường xung quanh. Bằng cách sử dụng một dạng ngủ độc đáo được gọi là ngủ sóng chậm đơn bán cầu, cá mập có thể cân bằng giữa nghỉ ngơi và bản năng sinh tồn.

Mặc dù cá mập có thể không bao giờ thực sự trải qua giấc ngủ sâu như con người, nhưng khả năng nghỉ ngơi trong khi vẫn hoạt động của chúng là một ví dụ thú vị về cách chúng thích nghi với môi trường. Những sinh vật cổ xưa này tiếp tục khiến chúng ta kinh ngạc với những hành vi đáng chú ý của chúng, và việc nghiên cứu chúng giúp chúng ta hiểu được sự đa dạng đáng kinh ngạc của sự sống trên Trái Đất.