Khi các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) nhanh chóng len lỏi vào đời sống hằng ngày từ ứng dụng học ngôn ngữ cho tới gia sư ảo thật tự nhiên khi chúng ta tự hỏi: Liệu giáo viên có bị thay thế?

Giữa hàng loạt tiêu đề về việc máy móc viết bài luận, chấm điểm bài tập hay thậm chí trả lời câu hỏi của học sinh, tương lai với nhiều nhà giáo có thể trở nên bất định.

Nhưng thay vì lo sợ điều tệ nhất, có lẽ đã đến lúc ta nhìn kỹ hơn vào những gì trí tuệ nhân tạo có thể và không thể làm trong môi trường giáo dục. Hãy cùng khám phá tác động thực sự của trí tuệ nhân tạo trong lớp học và ý nghĩa của nó đối với cả giáo viên lẫn học sinh.

Trí tuệ nhân tạo thực sự có thể làm gì trong lớp học?

Trước tiên, hãy nói về những gì trí tuệ nhân tạo đã và đang thực hiện trong giáo dục. Chúng ta hẳn đã từng thấy nhiều công cụ trí tuệ nhân tạo gợi ý nội dung học tiếp theo. Những hệ thống này tỏ ra xuất sắc trong việc:

• Đưa ra câu trả lời nhanh cho các câu hỏi mang tính thông tin

• Giúp học sinh luyện tập các chủ đề như toán học hoặc ngữ pháp

• Cung cấp phản hồi hoặc chấm điểm tự động cho những bài kiểm tra đơn giản

• Đề xuất lộ trình học tập cá nhân hóa dựa trên tiến độ

Những khả năng này đang thay đổi cách chúng ta học. Ví dụ, nếu một học sinh gặp khó khăn với phân số, một gia sư trí tuệ nhân tạo có thể lập tức cung cấp bài tập bổ sung và giải thích chi tiết. Nếu giáo viên bị quá tải với việc chấm điểm, công cụ trí tuệ nhân tạo có thể giúp đẩy nhanh tiến trình.

Nhưng có một điểm hạn chế: trí tuệ nhân tạo chỉ hoạt động tốt khi vấn đề rõ ràng và câu trả lời mang tính dự đoán cao. Nó không thể xử lý các cuộc thảo luận phức tạp, nhu cầu cảm xúc hay tư duy sáng tạo theo cách mà một giáo viên thực sự có thể.

Lý do giáo viên vẫn không thể thay thế

Dù trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ việc học, nó vẫn thiếu một yếu tố rất quan trọng kết nối con người. Việc dạy học không chỉ đơn thuần là truyền đạt thông tin, mà còn là xây dựng niềm tin, thấu hiểu cảm xúc và khơi gợi trí tò mò.

Hãy nhớ lại thời thơ ấu, hẳn ai trong chúng ta cũng từng có ít nhất một giáo viên tạo dấu ấn lớn trong đời. Có thể họ đã khích lệ ta khi ta còn hoang mang, hoặc biến một môn học nhàm chán trở nên hấp dẫn. Dù trí tuệ nhân tạo có phát triển đến đâu, nó cũng không thể mang lại sự khích lệ cá nhân hay sự đồng cảm như thế.

Giáo viên cũng có khả năng điều chỉnh cách dạy dựa trên những tín hiệu tinh tế như ánh mắt bối rối, câu hỏi rụt rè hay bầu không khí của lớp. Đây là những điều mà không thuật toán nào có thể thực sự thấu hiểu. Vì vậy, nếu trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ phần “cái gì” của việc dạy (nội dung), thì chỉ con người mới có thể đảm nhận phần “như thế nào” và “tại sao” những yếu tố định hình tâm trí học trò.

Trí tuệ nhân tạo và giáo viên có thể hợp tác như thế nào?

Thay vì thay thế giáo viên, trí tuệ nhân tạo thực tế có thể trở thành một trợ lý mạnh mẽ. Hãy tưởng tượng:

• Trí tuệ nhân tạo xử lý các công việc lặp lại như chấm bài trắc nghiệm hoặc gợi ý kế hoạch giảng dạy

• Giáo viên dành nhiều thời gian hơn cho thảo luận, sáng tạo và hỗ trợ cá nhân

• Học sinh nhận được sự hỗ trợ bổ sung ngoài giờ học thông qua công cụ trí tuệ nhân tạo, giúp giáo viên tận dụng giờ lên lớp hiệu quả hơn

Theo cách này, trí tuệ nhân tạo giúp giải phóng thời gian để giáo viên tập trung vào phần nhân văn nhất của công việc: kết nối, hướng dẫn và truyền cảm hứng. Thay vì bị lấn át, giáo viên trở nên giá trị hơn trong việc dẫn dắt học sinh qua một hành trình học tập cá nhân hóa và được hỗ trợ bởi công nghệ.

Những kỹ năng mới giáo viên cần có

Khi trí tuệ nhân tạo ngày càng phổ biến trong trường học, chúng ta cũng cần phát triển cùng nó. Giáo viên không nhất thiết phải trở thành lập trình viên, nhưng nên học cách:

• Sử dụng công cụ trí tuệ nhân tạo một cách khôn ngoan và có đạo đức

• Dạy học sinh cách tận dụng trí tuệ nhân tạo mà không phụ thuộc hoàn toàn vào nó

• Định hướng tư duy phản biện trong thời đại nội dung do máy tạo ra

Chúng ta cũng cần giúp học sinh hiểu khi nào nên tin tưởng trí tuệ nhân tạo và khi nào cần tự suy nghĩ. Chỉ vì một công cụ đưa ra câu trả lời nhanh không có nghĩa đó là câu trả lời tốt nhất. Giáo viên sẽ trở thành người dẫn đường thiết yếu giúp học sinh đào sâu suy nghĩ, chứ không chỉ phản ứng nhanh.

Kết luận: Tương lai là sự kết hợp giữa con người và máy móc

Vậy, trí tuệ nhân tạo có chiếm lĩnh lớp học của chúng ta không? Khả năng là không. Điều thực tế và thú vị hơn là trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi cách chúng ta dạy và học, nhưng giáo viên vẫn sẽ ở trung tâm của giáo dục.

Chúng ta nên coi trí tuệ nhân tạo là một đối tác hỗ trợ, không phải đối thủ cạnh tranh. Nó có thể xử lý công việc, nhưng không thể thay thế niềm đam mê, sự quan tâm và trí tuệ mà chỉ một giáo viên thực thụ mới mang lại.

Hãy cùng nhìn về phía trước với sự tự tin: nếu chúng ta tận dụng điểm mạnh của cả con người lẫn máy móc, chúng ta có thể xây dựng những lớp học thông minh hơn, nhân văn hơn và sẵn sàng cho tương lai. Bạn nghĩ sao đã sẵn sàng trở thành một phần của sự thay đổi này chưa?