Bạn đã xem phim rồi. Sư tử đứng trên đỉnh một mỏm đá, bờm vàng tung bay trong gió, gầm lên vang vọng khắp thảo nguyên. Nhạc phim vang lên: Đây chính là vua của muôn thú.

Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi - liệu sư tử có thực sự thống trị thế giới động vật hay đó chỉ là thương hiệu tuyệt vời?

Suy cho cùng, thiên nhiên không phải là chế độ quân chủ. Không có ngai vàng, không có vương miện, và chắc chắn không có lễ đăng quang. Vậy tại sao chúng ta cứ gọi sư tử là "vua của rừng rậm" (mà thực ra, nó thậm chí còn chẳng sống ở đó)?

Sự thật ư? Sư tử rất ấn tượng—nhưng rất nhiều loài động vật khác cũng vậy. Và khi bạn nhìn kỹ hơn, ý tưởng về một loài vật "đỉnh cao" duy nhất bắt đầu sụp đổ.

Điều gì tạo nên một loài động vật "đỉnh cao"?

Trước khi chúng ta soán ngôi bất kỳ ai, hãy tự hỏi: "vua" nghĩa là gì?

Có phải là ảnh hưởng đến môi trường?

Nếu chỉ xét về yếu tố sợ hãi, sư tử được đánh giá cao. Một con đực trưởng thành có thể nặng hơn 180kg, chạy nước rút với tốc độ 80km/h trong thời gian ngắn và hạ gục những con mồi như linh dương đầu bò và ngựa vằn. Tiếng gầm của chúng có thể vang xa đến 8 km - một phiên bản còi báo động của tự nhiên.

Nhưng Tiến sĩ Elena Torres, nhà sinh thái học động vật hoang dã tại Đại học Cape Town, chỉ ra:

"Việc gọi một loài là 'vua' đã đơn giản hóa quá mức cách thức hoạt động của hệ sinh thái. Động vật ăn thịt không phải là kẻ thống trị - chúng là những kẻ điều chỉnh. Chúng duy trì sự cân bằng, chứ không phải kiểm soát."

Nói cách khác, đứng đầu chuỗi thức ăn không đồng nghĩa với sự thống trị. Nó đồng nghĩa với trách nhiệm - và sự dễ bị tổn thương.

Những kẻ thách thức ngôi vương

Hãy cùng gặp gỡ một vài loài động vật, trong môi trường sống của chúng, cũng hung dữ không kém—nếu không muốn nói là hiệu quả hơn—sư tử.

1. Hổ – Đơn độc, im lặng và mạnh mẽ hơn

Hổ to lớn hơn, khỏe hơn và thường săn mồi thành công hơn sư tử. Không giống như sư tử, vốn dựa vào săn mồi theo bầy đàn, hổ hoạt động đơn độc—và tỷ lệ thành công cao hơn khoảng 10%. Chúng cũng sống trong những môi trường đa dạng hơn, từ rừng tuyết đến đầm lầy.

Và đây là một sự thật khiến nhiều người ngạc nhiên: hổ bơi giỏi hơn. Trong khi sư tử tránh nước, hổ có thể vượt sông và thậm chí săn mồi ở đó.

2. Cá sấu nước mặn – Kẻ săn mồi phục kích tối thượng

Được tìm thấy ở Đông Nam Á và miền bắc Australia, loài bò sát này có thể dài hơn 6 mét và nặng hơn một chiếc ô tô nhỏ. Chúng không săn đuổi con mồi—mà chờ đợi, rồi tấn công với lực cắn lên tới hơn 3.700 psi (pound trên inch vuông), mạnh nhất trong số các loài động vật.

Chúng ăn cá, chim, hươu, và thậm chí cả cá mập. Và chúng có thể nhịn ăn hàng tháng trời. Trong môi trường sống của chúng, không có gì thực sự an toàn gần mép nước.

3. Cá voi sát thủ – Đỉnh cao của đại dương với bộ não đáng gờm

Cá voi sát thủ không chỉ là loài săn mồi đỉnh cao—chúng còn là loài săn mồi đỉnh cao mang tính chiến lược. Sống theo bầy đàn gắn bó chặt chẽ, chúng sử dụng giao tiếp phức tạp và săn mồi phối hợp. Một số nhóm cá voi sát thủ thậm chí còn chuyên biệt hóa: một đàn săn cá mập, một đàn khác săn hải cẩu, và một số đã học cách lật các tảng băng trôi để bắt mồi.

Chúng cũng nằm trong số những loài động vật thông minh nhất trên Trái Đất. Tiến sĩ Nathan Reed, một nhà sinh vật học biển tại Đại học British Columbia, cho biết:

"Cá voi sát thủ không chỉ sống sót ở đỉnh cao—chúng quản lý hệ sinh thái của mình. Chúng định hình những sinh vật sống trong vùng nước của mình chỉ bằng cách ở đó."

Bây giờ, hãy so sánh điều đó với sư tử, loài sống dựa vào việc tìm kiếm thức ăn và sống theo bầy đàn để sinh tồn. Loại bỏ một đàn sư tử, những kẻ săn mồi khác sẽ nhanh chóng lấp đầy khoảng trống. Loại bỏ cá voi sát thủ, toàn bộ mạng lưới thức ăn dưới biển sẽ thay đổi.

Tại sao sư tử vẫn ngự trị—Trong tâm trí chúng ta

Vậy tại sao chúng ta vẫn cứ gọi sư tử là vua?

Một phần là do khả năng hiển thị. Sư tử sống trên đồng cỏ rộng mở, khiến chúng dễ quan sát hơn hổ hay cá voi sát thủ. Chúng hòa đồng, ăn ảnh và năng động vào ban ngày. Chúng đã là biểu tượng của sức mạnh trong hàng ngàn năm—trên cờ, tượng, trong truyện.

Ngoài ra, đàn sư tử rất kịch tính. Những con đực chiến đấu để giành quyền kiểm soát. Những con non được sinh ra. Các nhóm đối thủ xung đột. Nó giống như chương trình truyền hình thực tế của tự nhiên, và chúng ta đã theo dõi chúng hàng thế kỷ.

Nhưng điều đó không làm cho chúng "tốt hơn". Nó chỉ khiến chúng dễ thấy hơn.

Không có vương miện trong thiên nhiên

Đây là sự thật hiển nhiên: hệ sinh thái không có vua. Chúng có những loài chủ chốt - những sinh vật gắn kết mọi thứ lại với nhau.

• Ở đại dương, đó có thể là rái cá biển, loài vật mà sự thèm ăn nhím biển đã cứu sống cả một khu rừng tảo bẹ.

• Ở thảo nguyên châu Phi, đó có thể là voi, loài vật có thói quen ăn uống tạo ra không gian cho hàng trăm loài khác.

Những loài động vật này không phải là "kẻ thống trị". Nhưng nếu không có chúng, hệ thống sẽ sụp đổ.

Vậy, sư tử có phải là vua không? Không hẳn. Nó là một phần thiết yếu của hệ sinh thái - nhưng loài bọ hung nhỏ bé tái chế chất thải, hay loài ong thụ phấn cho thực vật mà sư tử phụ thuộc gián tiếp cũng vậy.

Quyền lực trong tự nhiên không nằm ở việc ai có thể gầm to nhất. Mà nằm ở việc ai giữ cho toàn bộ hệ thống vận hành.

Kết luận

Lần tới khi bạn thấy một con sư tử trong phim tài liệu, hãy tận hưởng khoảnh khắc đó. Nhưng hãy nhớ: nó không đội vương miện. Nó đang làm một công việc - một trong nhiều công việc, tất cả đều quan trọng như nhau.

Bạn nghĩ loài vật nào xứng đáng được tôn trọng hơn những gì nó đang có? Tôi ủng hộ bạch tuộc. Trầm lặng, thông minh, và luôn làm việc hậu trường.