Một buổi tối yên tĩnh, tại Arizona, một người đàn ông đang băng qua đường thì bất ngờ bị một chiếc xe tự lái trong quá trình thử nghiệm đâm trúng.

Chiếc xe này, do một công ty gọi xe vận hành ở chế độ tự động, đã không dừng lại. Không có bất kỳ can thiệp nào từ con người. Một sinh mạng đã ra đi vào năm 2018.

Ngày nay, xe không người lái lại tiếp tục trở thành tâm điểm. Có người gọi đó là tương lai. Nhưng cũng không ít người vẫn xem chúng như những cỗ máy khó đoán đang lăn bánh trên xa lộ. Vậy rốt cuộc, chúng ta đang đứng ở đâu? Liệu chúng ta có thể đặt niềm tin vào xe tự hành trong năm 2025 và xa hơn nữa? Hãy cùng tìm hiểu xem điều gì đang vận hành tốt, điều gì còn đang thất bại, và điều đó thực sự có ý nghĩa gì với chúng ta—những người vẫn đang ngồi sau tay lái mỗi ngày.

Xe “Tự Lái” Thật Sự Nghĩa Là Gì?

Không phải chiếc “xe tự hành” nào cũng giống nhau. Hiệp hội Kỹ sư Ô tô (SAE) phân loại công nghệ này thành sáu cấp độ:

1. Cấp độ 0 – Không có Tự động hóa:

Người lái điều khiển hoàn toàn mọi thao tác.

2. Cấp độ 1 – Hỗ trợ Người lái:

Có hỗ trợ cơ bản như điều chỉnh tốc độ tự động.

3. Cấp độ 2 – Tự động hóa một phần:

Xe có thể tự đánh lái và phanh, nhưng người lái phải luôn giám sát chặt chẽ.

4. Cấp độ 3 – Tự động hóa có điều kiện:

Xe có thể tự vận hành trong một số tình huống, nhưng con người vẫn phải sẵn sàng can thiệp.

5. Cấp độ 4 – Tự động hóa cao:

Xe hoàn toàn tự lái trong các khu vực giới hạn (ví dụ như tuyến xe buýt cố định).

6. Cấp độ 5 – Tự động hóa hoàn toàn:

Không cần vô lăng, không cần con người điều khiển.

Phần lớn các mẫu xe hiện nay vẫn đang ở cấp độ 2 hoặc 3. Nói cách khác, chúng ta vẫn chưa thực sự bước vào thời đại “Jetsons”.

Vì Sao Mọi Người Vẫn Thấy Bất An?

Dù đã trải qua nhiều năm phát triển và tiêu tốn hàng tỷ đô la đầu tư, công chúng vẫn dè dặt về độ an toàn của xe tự hành—và điều đó hoàn toàn có lý do.

1. Tính khó lường ngoài đời thực:

Không thuật toán nào có thể dự đoán tất cả. Một đứa trẻ đuổi theo quả bóng, công trình đột ngột xuất hiện, hay tín hiệu tay từ một cảnh sát giao thông—AI vẫn chưa đủ tinh tế để xử lý.

2. Lỗi phần mềm và trục trặc hệ thống:

Cũng như bất kỳ công nghệ nào khác, hệ thống tự hành có thể bị crash, lỗi hoặc đọc sai biển báo. Nhưng khác với điện thoại, những lỗi này có thể liên quan đến tính mạng.

3. Trách nhiệm chưa rõ ràng:

Nếu một chiếc xe tự lái gây tai nạn, ai sẽ chịu trách nhiệm? Nhà sản xuất xe? Lập trình viên phần mềm? Người ngồi trên xe? Hệ thống pháp lý vẫn đang loay hoay tìm câu trả lời.

Theo một khảo sát năm 2023 của Trung tâm nghiên cứu Pew, có tới 63% người Mỹ trưởng thành cho biết họ không cảm thấy thoải mái khi ngồi trên một chiếc xe hoàn toàn tự động, dù chiếc xe đó đã vượt qua mọi tiêu chuẩn an toàn.

Xe Tự Lái Có Lợi Ích Gì?

Bỏ qua những lo ngại, xe tự hành vẫn sở hữu tiềm năng to lớn—đặc biệt khi được sử dụng trong các môi trường phù hợp.

1. Giảm lỗi do con người:

Theo Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường cao tốc Quốc gia Mỹ (NHTSA), hơn 90% tai nạn giao thông bắt nguồn từ lỗi con người. Hệ thống tự lái không nhắn tin khi đang lái hay ngủ gật sau tay lái.

2. Tăng khả năng tiếp cận:

Người cao tuổi hoặc người khuyết tật có thể di chuyển độc lập mà không cần phụ thuộc vào người khác.

3. Giảm ùn tắc và khí thải:

AI có thể tối ưu hóa tuyến đường và lưu lượng giao thông hiệu quả hơn con người. Điều này đồng nghĩa với ít kẹt xe hơn và tiết kiệm nhiên liệu hơn.

Tiềm năng thực sự nằm ở những môi trường kiểm soát tốt như xe buýt tuyến cố định hay robot giao hàng trong khu dân cư khép kín—chứ không phải trên các tuyến đường hỗn loạn trong thành phố lớn.

Khi Xe Tự Hành Gặp Sự Cố

Hãy cụ thể. Dưới đây là 3 sự kiện thực tế đáng suy ngẫm:

1. Tai nạn ở Arizona (2018) – Cảm biến của xe đã phát hiện người đi bộ, nhưng không phân loại chính xác. Dù có người ngồi dự phòng, nhưng người này đang mất tập trung.

2. Tai nạn do Autopilot – Nhiều vụ va chạm xảy ra vì người dùng quá tin tưởng vào chế độ tự lái, tưởng rằng nó đã hoàn toàn tự động. Nhưng thực tế thì chưa.

3. Sự cố với robotaxi Cruise (San Francisco, 2023) – Hàng loạt sự cố như xe chắn đường xe cấp cứu đã khiến thành phố tạm thời thu hồi giấy phép vận hành robotaxi không người lái.

Những vụ việc này cho thấy: dù công nghệ có thể vận hành tốt trong điều kiện lý tưởng, nhưng một khi gặp tình huống bất ngờ—hậu quả có thể rất nghiêm trọng.

Con Đường Phía Trước

Hiện tại, xe tự lái vẫn chưa đủ khả năng xử lý toàn bộ sự phức tạp của giao thông thực tế—đặc biệt là trong điều kiện hỗn hợp. Công nghệ tự hành giỏi tuân thủ quy tắc, nhưng lại yếu kém khi phải ứng biến. Mà đường phố thì luôn đầy rẫy tình huống “bất quy tắc”.

Dù vậy, các nhà sản xuất ô tô vẫn không ngừng tiến lên. Họ tiếp tục cải tiến hệ thống nhờ dữ liệu thực tế, hứa hẹn hiệu suất ngày càng tốt hơn. Nhưng ngay cả họ cũng thừa nhận: xe tự lái hoàn toàn cho công chúng vẫn chưa thể trở thành hiện thực trong một sớm một chiều.

Làm Gì Để Giữ An Toàn Khi Công Nghệ Tiến Hóa?

Dưới đây là cách mà chúng ta—những người dùng bình thường có thể chủ động giữ an toàn trong khi công nghệ xe tự lái ngày càng phổ biến:

1. Hiểu rõ khả năng của xe bạn – Đừng vội gán cho xe những năng lực nó chưa có. Hãy đọc kỹ hướng dẫn và nắm rõ giới hạn của công nghệ.

2. Luôn tỉnh táo – Dù có chế độ bán tự động, bạn vẫn là người chịu trách nhiệm chính. Giữ tay trên vô lăng, mắt trên đường.

3. Phản hồi về sự an toàn – Nếu bạn đang thử nghiệm hoặc đi xe tự lái, đừng ngại chia sẻ những bất thường. Ý kiến người dùng rất quan trọng.

4. Ủng hộ quy định pháp lý – Công nghệ không thể tự bảo vệ bạn. Chúng ta cần luật lệ nghiêm ngặt, dữ liệu thử nghiệm minh bạch, và trách nhiệm rõ ràng trong các sự cố.

Một ngày nào đó, có thể chúng ta sẽ chợp mắt trong xe khi nó đưa ta băng qua đất nước. Nhưng hôm nay thì sao? Niềm tin đó vẫn chưa được chứng minh đầy đủ.

Công nghệ xe tự hành đang tiến bộ từng ngày. Nhưng niềm tin phải được xây dựng không chỉ bằng lời hứa—mà bằng an toàn thực tế, nhất quán.

Các bạn ơi, nếu ngày mai một chiếc xe không người lái, không vô lăng, đến đón bạn—bạn có dám bước lên không? Câu trả lời của bạn có thể nói lên rất nhiều về hướng đi của tương lai. Hãy cùng tiếp tục cuộc trò chuyện này.

Một ngày nào đó, có thể chúng ta sẽ chợp mắt trong xe khi nó đưa ta băng qua đất nước. Nhưng hôm nay thì sao? Niềm tin đó vẫn chưa được chứng minh đầy đủ. Công nghệ xe tự hành đang tiến bộ từng ngày. Nhưng niềm tin phải được xây dựng không chỉ bằng lời hứa mà bằng an toàn thực tế, nhất quán.

Các bạn ơi, nếu ngày mai một chiếc xe không người lái, không vô lăng, đến đón bạn—bạn có dám bước lên không? Câu trả lời của bạn có thể nói lên rất nhiều về hướng đi của tương lai. Hãy cùng tiếp tục cuộc trò chuyện này.