Chúng ta đều đã từng cảm nhận điều đó — những lúc cuộc sống ném vào chúng ta nhiều hơn mức có thể chịu đựng, khiến chúng ta ngợp thở và căng thẳng.

Dù là áp lực công việc kéo dài, gánh nặng tài chính hay chỉ đơn giản là nỗi lo âu do bất định, căng thẳng đã trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của nhiều người.

Khi giãn cách xã hội và phong tỏa ngăn chúng ta tham gia vào các hoạt động như mua sắm, tập thể dục hay đi xem phim, mọi thứ có thể cảm giác như chúng ta đang bị nhốt trong một nồi áp suất.

Tuy nhiên, có một tin vui: âm nhạc có thể chính là liều thuốc giảm căng thẳng mà chúng ta cần. Ở Trung Quốc cổ đại, nhà thơ Ruan Ji từ thời kỳ Tam Quốc đã tin rằng âm nhạc có thể làm dịu tâm trí và cơ thể. Khoa học hiện đại đồng tình với sự thông thái vượt thời gian này, chỉ ra rằng nghe nhạc có thể là một trong những cách hiệu quả nhất để giảm căng thẳng và lo âu. Nhưng không phải loại nhạc nào cũng có cùng hiệu quả — một số bản nhạc thậm chí có thể làm tình hình tồi tệ hơn. Vậy loại nhạc nào thực sự giúp chúng ta thư giãn?

Loại nhạc nào có thể giảm căng thẳng?

Âm nhạc có thể chia thành hai loại chính dựa trên tác động cảm xúc: thư giãn và kích thích. Nhạc thư giãn thường có nhịp điệu chậm, âm thanh nhẹ nhàng và ít chuyển động nhịp nhàng, chẳng hạn như bản “Prelude in D-flat major” của Chopin. Trong khi đó, nhạc kích thích có nhịp độ nhanh hơn, âm lượng lớn hơn và tính nhịp điệu mạnh mẽ hơn, ví dụ như “Appassionata Sonata” của Beethoven.

Thông thường, nhạc thư giãn có tác dụng tốt hơn trong việc xoa dịu chúng ta và giảm bớt lo âu. Tuy nhiên, như các nhà nghiên cứu đã phát hiện, không đơn giản chỉ như vậy. Một nghiên cứu đã thử nghiệm cách các loại nhạc khác nhau ảnh hưởng đến mức độ căng thẳng của người nghe bằng cách cho họ làm bài kiểm tra toán học gây căng thẳng. Sau đó, các đối tượng nghe các loại nhạc khác nhau dựa trên sở thích cá nhân — hoặc nhạc thư giãn hoặc nhạc kích thích — rồi đánh giá mức độ căng thẳng của mình.

Kết quả khá thú vị: mặc dù nhạc thư giãn giúp giảm căng thẳng tổng thể, nhưng sở thích cá nhân đóng vai trò rất lớn. Nhạc thư giãn chỉ có hiệu quả giảm căng thẳng đáng kể nhất khi người tham gia nghe loại nhạc mà họ không thích. Khi nghe nhạc yêu thích, cả nhạc thư giãn lẫn nhạc kích thích đều có tác dụng tích cực trong việc giảm căng thẳng. Phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của sở thích âm nhạc trong quá trình giảm căng thẳng.

Vai trò của sở thích cá nhân trong hiệu quả giảm căng thẳng của âm nhạc

Vậy tại sao sở thích âm nhạc cá nhân lại quan trọng đến vậy? Câu trả lời nằm ở cách não bộ phản ứng với âm nhạc chúng ta yêu thích. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science đã sử dụng hình ảnh cộng hưởng từ chức năng (fMRI) để theo dõi hoạt động não khi mọi người nghe nhạc yêu thích của họ. Kết quả rất rõ ràng: khi nghe nhạc mình thích, các vùng não liên quan đến cảm giác thưởng thức — cụ thể là striatum và nucleus accumbens — được kích hoạt, từ đó giải phóng dopamine, chất dẫn truyền thần kinh mang lại cảm giác dễ chịu.

Sự kích hoạt hệ thống thưởng của não bộ chính là một trong những lý do khiến âm nhạc trở thành một công cụ giảm căng thẳng mạnh mẽ. Khi chúng ta nghe nhạc mình yêu thích, não bộ giải phóng dopamine, không chỉ giúp chúng ta cảm thấy dễ chịu mà còn giảm cảm giác căng thẳng và lo âu. Nói cách khác, nghe nhạc yêu thích chạm vào hệ thống thưởng tự nhiên của não, khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn và thư thái hơn.

Âm nhạc kích thích và điều chỉnh cảm xúc như thế nào?

Bạn có thể thắc mắc, tại sao âm nhạc có thể kích thích những phản ứng cảm xúc như vậy ngay từ đầu? Câu trả lời nằm ở sự căng thẳng và giải tỏa mà âm nhạc tự nhiên tạo ra. Như nhà soạn nhạc Hindemith từng nói, “Âm nhạc chỉ là sự căng thẳng và giải tỏa”. Sự luân phiên liên tục giữa căng thẳng và thư giãn chính là điều thúc đẩy tác động cảm xúc của âm nhạc.

Âm nhạc sử dụng các yếu tố như nhịp điệu, tempo và hòa âm để tạo nên căng thẳng. Ví dụ, các hợp âm không ổn định hoặc nhịp nhanh có thể tạo cảm giác căng thẳng, trong khi các hợp âm kết thúc và nhịp chậm hơn có thể giải tỏa căng thẳng, mang lại cảm giác êm dịu. Dù chúng ta không có kiến thức âm nhạc chính thống, chúng ta vẫn có thể nhận ra những thay đổi tinh tế này và phản ứng cảm xúc với chúng.

Nghiên cứu gần đây cho thấy não bộ phản ứng nhanh hơn với các yếu tố nhịp điệu so với các thay đổi hòa âm. Điều này gợi ý rằng nhịp điệu đóng vai trò quan trọng trong cách chúng ta cảm nhận sự căng thẳng trong âm nhạc. Sự căng thẳng nhịp điệu này giúp chúng ta xử lý cảm xúc và là một trong những lý do khiến âm nhạc là một phương tiện hiệu quả để điều chỉnh tâm trạng.

Sử dụng âm nhạc để đối phó với căng thẳng và lo âu

Vì vậy, lần tới khi bạn cảm thấy lo lắng hoặc căng thẳng, hãy thử lắng nghe bản nhạc yêu thích của mình. Dù là nhạc cổ điển hay rock, điều quan trọng là chọn loại nhạc bạn yêu thích. Nghe nhạc bạn yêu thích có thể kích hoạt hệ thống thưởng của não bộ, giúp bạn cảm thấy bình tĩnh và dễ chịu hơn.

Nếu bạn không chắc bắt đầu từ đâu, hãy thử nghe nhạc nhẹ nhàng trước, sau đó dần chuyển sang những giai điệu sôi động hơn khi mức độ căng thẳng giảm. Âm nhạc có thể dẫn dắt bạn qua hành trình cảm xúc, giúp bạn giải tỏa những cảm giác tiêu cực và tạo ra cảm giác thoải mái.

Kết luận: Bảo vệ sức khỏe tâm thần thông qua âm nhạc

Trong những thời điểm đầy thử thách này, việc chăm sóc sức khỏe tâm thần của chúng ta trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Âm nhạc có thể là một công cụ đơn giản nhưng đầy sức mạnh giúp chúng ta quản lý căng thẳng và cảm xúc. Bằng cách chọn nghe những bản nhạc chúng ta yêu thích, chúng ta có thể kích hoạt hệ thống thưởng của não, giải tỏa căng thẳng và thúc đẩy sự thư giãn.

Vì vậy, lần tới khi cuộc sống trở nên quá sức, đừng quên bật những giai điệu yêu thích và để âm nhạc phát huy phép màu của mình. Với âm nhạc phù hợp, chúng ta có thể vượt qua những thời điểm khó khăn một cách nhẹ nhàng hơn và tìm thấy niềm vui trong từng khoảnh khắc. Hãy luôn an toàn, hạnh phúc và để âm nhạc đồng hành cùng bạn!