Béla Fleck hoàn toàn không phải là một nhạc sĩ bình thường. Năm mười lăm tuổi, ông đã nhận được chiếc banjo đầu tiên, và chỉ trong vòng vài năm, tài năng của ông đã bắt đầu tỏa sáng.

Khi 19 tuổi, ông phát hành album đầu tay, đánh dấu khởi đầu cho một sự nghiệp huyền thoại.

Đến năm hai mươi sáu tuổi, ông đã khẳng định mình là một trong những nghệ sĩ banjo xuất sắc nhất, giành danh hiệu Nghệ sĩ Banjo Xuất sắc nhất trong suốt năm năm liên tiếp trên tạp chí Frets. Khi bước sang tuổi bốn mươi, nhiều người bắt đầu coi ông là một trong những người chơi banjo vĩ đại nhất từ trước đến nay. Ảnh hưởng của ông đối với thế hệ nghệ sĩ banjo hiện tại là điều không thể phủ nhận—ít ai trong lĩnh vực này mà không coi ông là nguồn cảm hứng.

Phá vỡ giới hạn

Mặc dù vẻ ngoài trẻ trung và phong thái giản dị, gọi Béla Fleck là "người giỏi nhất" có thể khiến ta bỏ qua những đóng góp đột phá của các huyền thoại trước đây, đặc biệt là những cải tiến của Earl Scruggs đối với banjo. Tuy nhiên, một điều không thể phủ nhận—Fleck đã đưa cây đàn banjo đến những vùng đất chưa từng được khám phá, hòa quyện nó vào các thể loại âm nhạc mà ít ai từng nghĩ đến, trong khi vẫn giữ được sự tôn trọng và tính chân thực của nhạc bluegrass truyền thống.

Câu hỏi về thể loại

Đây chính là nơi mà các quan điểm thường bất đồng. Nhiều người cho rằng Béla Fleck chưa bao giờ thực sự là một nghệ sĩ banjo bluegrass—ông quá tiên phong, đã bắt đầu khám phá newgrass ở tuổi đôi mươi và trở thành một nhạc sĩ jazz toàn thời gian từ năm 1989. Sự xuất sắc của ông được xây dựng bên ngoài những truyền thống country và bluegrass, mặc dù ông chơi một nhạc cụ gắn liền với các thể loại đó. Trong thế giới của những nghệ sĩ banjo, và thực sự trong số tất cả các nhạc sĩ, ba nguyên tắc cơ bản thường được nhấn mạnh: âm sắc, nhịp điệu và thẩm mỹ. Sự thành thạo của Fleck ở cả ba khía cạnh này chính là điều làm ông nổi bật.

Một âm sắc đặc trưng

Âm sắc của ông rất giàu cảm xúc—mượt mà nhưng vang vọng, trầm ấm nhưng luôn rõ ràng, và cân bằng với những phẩm chất riêng biệt của banjo. Để đạt được âm thanh tinh tế như vậy không phải là ngẫu nhiên. Fleck đã rèn giũa kỹ thuật của mình một cách tỉ mỉ, điều chỉnh nhạc cụ, tối ưu hóa vị trí tay, và phát triển cảm giác chạm dây. Sự tận tâm của ông thể hiện rõ khi so sánh các bản thu âm đầu tiên với các tác phẩm sau này; chỉ cần nghe âm thanh, ta có thể xác định được thời kỳ của album. Chất lượng của các nhạc cụ ông sử dụng cũng đóng vai trò quan trọng, với những nét đặc trưng hiện rõ trong nhiều bản thu âm của ông, đặc biệt là trong The Bluegrass Sessions. Âm sắc của ông hòa quyện hoàn hảo ngay cả trong những môi trường âm nhạc bất ngờ nhất, bao gồm cả những trải nghiệm cùng với The Flecktones.

Nhịp điệu và sự chính xác

Nhịp điệu không chỉ đơn thuần là chơi đúng nhịp—nó còn là việc truyền tải cảm xúc và năng lượng. Một số nhạc sĩ tranh luận rằng liệu chơi chính xác trên nhịp, chơi hơi nhanh hơn để tạo cảm giác mạnh mẽ, hay chơi chậm lại một chút để tạo cảm giác thư thái là tốt hơn. Dù cách tiếp cận ra sao, nhịp điệu luôn phải tạo ra một nền tảng chắc chắn về mặt cảm xúc. Một số nghệ sĩ banjo, dù kỹ thuật hoàn hảo, lại không thu hút được người nghe. Ngược lại, Fleck luôn giữ được sự chính xác tuyệt đối trong khi vẫn làm cho phần trình diễn của mình đầy sức sống và hấp dẫn. Dù nhịp điệu của ông có thể đã thay đổi so với bluegrass truyền thống trong những năm gần đây, đây là sự lựa chọn phong cách có chủ ý hơn là hạn chế về khả năng. Những bản thu âm đầu tiên của ông, chẳng hạn như Cincinnati Rag trong Fluxedo của Jerry Douglas, minh chứng cho nhịp điệu bluegrass đặc biệt xuất sắc của ông.

Bảng màu âm nhạc đa dạng

Tài năng âm nhạc tinh tế của Fleck thể hiện rõ qua những màn hợp tác phong phú mà ông đã thực hiện, trải dài từ âm nhạc cổ điển Ấn Độ đến flamenco, từ rock đến jazz. Tài năng của ông đã mang lại cho ông cơ hội biểu diễn cùng những nghệ sĩ danh tiếng như Al Di Meola, Bruce Hornsby, Chick Corea, và Branford Marsalis. Tuy nhiên, sự thấu hiểu âm nhạc của ông thể hiện rõ nhất trong chính những album của ông, với đầy những sáng tác gốc đẩy giới hạn của banjo ra xa. Kỹ thuật phi thường và khả năng hòa quyện các phong cách khác nhau đã mở rộng những khả năng của nhạc cụ này theo cách mà ít ai có thể tưởng tượng.

Một góc nhìn về những tác phẩm xuất sắc nhất của ông

Đối với những ai muốn khám phá sự nghiệp của Fleck, có một số album quan trọng đáng chú ý. Daybreak (Rounder CD 11518) cung cấp một cái nhìn tổng quan về các tác phẩm đầu tiên của ông, bao gồm các bản nhạc từ Fiddle Tunes for Banjo, một dự án hợp tác với Bill Keith và Tony Trischka. Drive (Rounder 0255) cũng là một tác phẩm không thể bỏ qua, cùng với New Grass Revival (Capitol 35161). Đối với những người bị cuốn hút bởi phong cách hiện đại của ông hoặc thời gian ông cộng tác với The Flecktones, Deviation (Rounder 0196) đánh dấu sự bước chân đầu tiên của ông vào một âm thanh hiện đại. Thêm vào đó, hai album nổi bật từ The Flecktones là album đầu tay Béla Fleck and The Flecktones (WB 26124) và album đôi Live Art (WB 46247).

The Bluegrass Sessions

Sau 11 năm chờ đợi kể từ Drive (1988), một album nhấn mạnh tài năng xuất chúng của ông trong thể loại bluegrass, Fleck đã trở lại với The Bluegrass Sessions. Liệu sự chờ đợi có xứng đáng không? Chắc chắn là có. Album mở đầu với âm thanh của các nhạc sĩ chuẩn bị chơi, tạo nên một không khí thoải mái, không cầu kỳ. Album kết thúc trong một phong cách jam-session sôi động, gợi nhớ đến Sanctuary từ Drive, càng làm nổi bật mối liên hệ giữa hai album. Xuyên suốt album, những đoạn hội thoại giữa các nhạc sĩ nhấn mạnh tinh thần đồng đội của những người bạn cùng chơi nhạc. Chất lượng thu âm rất tuyệt vời, đảm bảo âm thanh cân bằng mà không có nhạc cụ nào lấn át nhạc cụ khác. Một trong những khía cạnh nổi bật nhất của The Bluegrass Sessions là cách nó cuốn hút người nghe. Bản nhạc đầu tiên có vẻ đơn giản lúc đầu, nhưng khi giai điệu phát triển, nó biến thành một trải nghiệm âm nhạc sôi động, lộ rõ chiều sâu của nó qua mỗi lần nghe. Fleck chơi đùa với sự căng thẳng âm nhạc một cách tài tình, sử dụng sự lặp lại và những chuyển đổi hòa âm để giữ chân người nghe. Bản nhạc thứ hai, với cảm giác ở giọng thứ, gợi lên vẻ đẹp ám ảnh của Jayme Lynn từ Tales From Acoustic Planet.

Sự đa dạng trong âm thanh

Album này mang đến một kho tàng phong phú—18 bản nhạc kéo dài tổng cộng 75 phút, bao gồm cả một đoạn đối thoại của John Hartford. Sự đa dạng về phong cách rất ấn tượng, từ những tác phẩm truyền thống như Home Sweet Home đến những âm thanh mới mẻ của Spanish Point, kết hợp các yếu tố blues, nhạc Ireland, và thậm chí cả polka. Những biến đổi về tempo giữ cho album luôn sôi động, với một số bản nhạc di chuyển ở tốc độ nhanh, trong khi những bản khác lại ôm lấy nhịp điệu chậm rãi, từ tốn hơn. Một bản nhạc thậm chí còn có giọng hát: Polka On The Banjo, một tác phẩm sôi động bất ngờ gây ấn tượng, bắt đầu theo phong cách bluegrass trước khi phát triển thành một giai điệu vui tươi, tràn đầy năng lượng như ở các buổi nhảy hội. Mười bốn trong số các bản nhạc là những sáng tác gốc của Béla Fleck, càng củng cố thêm vị trí của ông như một nhạc sĩ có tầm nhìn. Khả năng kết hợp giữa truyền thống và đổi mới của ông tiếp tục định nghĩa lại những gì mà banjo có thể đạt được, khiến những đóng góp của ông cho âm nhạc trở nên thực sự không thể quên.